Kijk voor meer informatie over PFAS op de website van het RIVM: Vragen en antwoorden over PFAS | RIVM.

PFOS is in te hoge concentraties aangetroffen in het water van de Meerkoetentocht bij Lelystad. De Meerkoetentocht ligt ter hoogte van Lelystad Airport. 

Voor het gebruik van het water heeft het RIVM gebruiksadvieswaarden voor zwemmen, vissen en irrigatie (beregening van moestuinen) opgesteld. Het RIVM werkt nog aan een gebruikswaarde voor beregening van landbouwgewassen. Deze is nog niet beschikbaar. Bij de Meerkoetentocht is alleen sprake van beregening bij droogte. De gebruiksadvieswaarde van het RIVM geeft een inschatting van de risico’s als mensen gewassen van één plek eten. Bijvoorbeeld bij een moestuin. PFAS in de Meerkoetentocht overschrijdt 3x de gebruiksadvieswaarde voor PFAS in water voor irrigatie van moestuinen. 

Landelijk zien we dat er hoge concentraties PFOS rond vliegvelden zijn aangetoond. Denk aan vliegbasis Leeuwarden, voormalige vliegbasis Twente en vliegveld Schiphol. Omdat we inmiddels met verbeterde technieken PFOS/PFAS kunnen meten, hebben we metingen op onder andere een aantal punten rond het vliegveld gedaan. We vinden het belangrijk om ook een goed beeld te hebben in Flevoland.  

We hebben geen historische metingen van PFOS/PFAS.  

Om een compleet en betrouwbaar beeld te krijgen van de ernst en de omvang van de vervuiling zijn meer onderzoeken nodig. Op basis van deze informatie kan het waterschap bepalen welke maatregelen nodig en mogelijk zijn.  

• Allereerst is er een aanvullend onderzoek in oppervlaktewater op extra meetpunten in de Meerkoetentocht en Larservaart. Dit onderzoek loopt inmiddels. We verwachten de resultaten begin augustus van het VU laboratorium te ontvangen.
• Daarna is een waterbodemonderzoek in deze watergangen nodig. Dit wordt in augustus uitgevoerd. We verwachten deze resultaten medio augustus.  
• Zo nodig volgen aanvullende metingen om de PFOS-verontreiniging af te bakenen.
• Intussen doen we een omgevingsonderzoek. Zo wordt informatie verzameld over de gebaggerde locaties (waar, wanneer en hoe), hydrologische situatie, de mogelijke bronnen van PFOS (heden en verleden) en gebruik van de omgeving (heden en toekomst) voor het in kaart brengen van de risico’s. 

We hebben – gezien de actualiteit in o.a. Friesland – de waterkwaliteit in de buurt van het vliegveld in kaart gebracht (en ook het zwemwater). We namen oppervlaktewatermonsters op verschillende locaties in en rondom de Meerkoetentocht. Op dit moment doen we een aanvullend wateronderzoek op locaties in de buurt van de Meerkoetentocht en op locaties in de wijdere omgeving. Mochten de metingen daar aanleiding toe geven, gaan we na of we het onderzoek moeten uitbreiden.

Onderzoeken kosten veel geld en tijd. We doen alleen onderzoek als hier een duidelijke aanleiding voor is, zoals bij het vliegveld het geval is. Mochten inwoners en agrariërs een locatie willen laten onderzoeken, dan kunnen ze dat met een goede onderbouwing aan het waterschap doorgeven aan waterschap@zuiderzeeland.nl. 

We werken op dit moment samen met de provincie, gemeente en omgevingsdienst aan het brononderzoek. Naast historisch onderzoek naar oude verontreinigingen, zijn we gestart met veldonderzoek. Het is nog niet duidelijk wanneer de resultaten van het onderzoek bekend zijn.  

We hebben monsters voor het waterbodemonderzoek genomen. We verwachten de resultaten half augustus. 

Agrariërs kunnen op eigen kosten het water uit hun eigen kavelsloot laten onderzoeken. Daarbij is het belangrijk dat dit volgens de richtlijnen voor PFAS-onderzoek gebeurt. Voor meer informatie kunnen agrariërs contact opnemen met een laboratorium die onderzoeken naar PFAS/PFOS kan doen.    

We treffen in eerste instantie geen maatregelen in de Meerkoetentocht. Afdammen van de meerkoetentocht om verspreiding van de PFOS-verontreiniging te voorkomen, kan leiden tot andere grote problemen. Denk aan inundatie (water uit de tocht loopt over op het land) en schade aan landbouwgewassen door verhoogde waterstanden. Het waterpeil kan snel stijgen in de tocht, omdat een groot landbouwgebied water afvoert naar de Meerkoetentocht.

Zuivering van het oppervlaktewater (water in de tocht) is niet mogelijk, omdat er nog geen zuiveringstechniek beschikbaar is voor PFAS in deze concentraties. Het vervolgonderzoek moet een beter inzicht geven op de omvang van de verontreiniging en de bronnen van de PFOS-verontreiniging. Pas dan kunnen we een betere inschatting maken van de te nemen beheermaatregelen.

Ja, naast PFOS worden ook 30 andere PFAS-stoffen in watermonsters geanalyseerd. Sinds 2023 doen we dit op alle locaties waar we metingen doen. Ook bij de metingen in de zwemwateren en rond het vliegveld. Van de drie stoffen met een norm (PFOS, PFOA en GenX) zijn PFOA en GenX in alle gevallen lager dan de norm. PFOS wordt vaak in licht verhoogde concentraties, boven de norm aangetroffen. In de Meerkoetentocht is de PFOS-concentratie zeer hoog.

Heeft u vragen of krijgt u graag advies over maatregelen om regenwater vast te houden? Neem dan contact op met het waterschap, telefoonnummer (0320) 274 911. 

Stuur een e-mail met uw vraag en gegevens naar waterschap@zuiderzeeland.nl. Na uw aanmelding ontvangt u, zodra er een nieuwe update wordt gepubliceerd, de update in uw mailbox. Heeft u niet of moeilijk de beschikking over een mailadres en wilt u toch op de hoogte blijven? We vragen u dan om iemand in uw omgeving bereid te vinden om de updates in de mail te ontvangen en met u te delen. 

Een advies van het Europese Agentschap voor Voedselveiligheid (EFSA) van september 2020 stelt dat de PFAS-stoffen nog schadelijker zijn dan eerder gedacht. Het RIVM adviseert om de totale hoeveelheid PFAS die mensen gedurende hun leven binnenkrijgen via voeding en drinkwater verder omlaag te brengen. Het RIVM onderzoekt of dit ook gevolgen heeft voor de huidige PFAS-normen voor onder andere oppervlaktewater. 

Op dit moment is er nog geen landelijke coördinatie voor het PFAS-probleem. Op vele locaties in Nederland komen we nu zogeheten 'puntbronnen' tegen, bijvoorbeeld rond vliegvelden. Het ene incident volgt het andere op. Het is dus geen uniek lokaal probleem, maar overal in Nederland lopen waterschappen het risico om met PFAS te maken te krijgen. PFAS heeft niet alleen een negatief effect op de bodem- en waterkwaliteit in dat gebied, maar brengt ook hoge saneringskosten met zich mee. Centrale regie van het Rijk op dit dossier is wenselijk, zodat niet steeds overal opnieuw het wiel moet worden uitgevonden en alle overheidspartijen, waaronder provincies, gemeenten en waterschappen, weten waar ze aan toe zijn. Het ontbreken van centrale regie levert onzekerheid op voor alle partijen. Dit geldt ook voor potentiële bronnen waaronder bedrijven of locaties waarbij in het verleden brandblusschuim is gebruikt. Duidelijke regels en/of beleid hierover vanuit Den Haag zijn dan ook gewenst.  

Er lopen vanuit het ministerie onderzoeken naar hoe PFAS in mens en milieu teruggebracht kan worden en er is een nationaal Actieprogramma PFAS waarbinnen er veel initiatieven lopen om grip op PFAS-emissies te verkrijgen. Het is echter de vraag of dat wel genoeg is, omdat de aanpak uiteindelijk lokaal moet worden uitgevoerd. Door deze decentralisatie van taken is er geen totaaloverzicht en is voor een lokale overheid niet altijd duidelijk wat het handelingsperspectief is in een concreet geval.