PFAS: dit doen wij om deze toxische stoffen te bestrijden
PFAS zijn toxische, chemische stoffen die ongezond kunnen zijn voor mensen, dieren en de natuur. PFAS zitten in de bodem, de lucht en het water en breken niet of nauwelijks af. Wat in de natuur komt, gaat er ook niet meer uit. Daarnaast kunnen waterschappen PFAS nog niet uit het afvalwater zuiveren. We leggen u graag uit wat wij doen om deze stoffen te bestrijden.
Europees verbod en onderzoek naar PFAS
PFAS staat voor per- en polyfluoralkylstoffen. Het is een verzamelnaam voor meer dan 6000 stoffen. Deze stoffen zijn onder andere water-, vet- en vuilafstotend. Daarom gebruikt iedereen dit soort producten. PFAS wordt veel gebruikt in bijvoorbeeld smeermiddelen, blusschuim, verpakkingen van voedsel, pannen met anti-aanbaklaag, maar ook in textiel en cosmetica. Nederland werkt samen met een aantal andere Europese landen aan een Europees verbod voor alle PFAS. Ook lopen er verschillende onderzoeken om de bronnen en routes van PFAS beter in beeld te krijgen en aan te kunnen pakken. Wij werken mee aan verschillende van deze onderzoeken. En doen ook zelf onderzoek naar bronnen in Flevoland.
2021: PFAS in het afvalwater in Lelystad
De Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hebben onderzoek laten doen naar de concentraties PFAS in het afvalwater van 8 afvalwaterzuiveringen in Nederland. Eén van deze zuiveringen was de afvalwaterzuiveringsinstallatie (AWZI) in Lelystad. In alle onderzochte monsters van de 8 afvalwaterzuiveringen zijn PFAS aangetroffen. In het aangevoerde afvalwater én in het gezuiverde water. Ook blijkt uit het onderzoek dat biologische zuiveringstechnieken de PFAS niet uit het afvalwater verwijderen. Waar de PFAS vandaan komen, moet verder onderzocht worden. Dat doen wij in samenwerking met STOWA op de AWZI in Lelystad.
2022- nu: Onderzoek naar bronnen
De verschillen tussen de hoeveelheid PFAS in het binnenkomende en het gezuiverde afvalwater betekenen dat er meer bronnen moeten zijn dan we tot nu weten, zo denken de onderzoekers. Het is daarom belangrijk om onbekende PFAS-verbindingen beter in beeld te krijgen en aan te pakken. Wereldwijd verschijnen duizenden nieuwe chemische stoffen per jaar. Veel van die stoffen eindigen vroeg of laat in het water of de bodem en blijken later schadelijk. Daaronder zijn inmiddels veel zeer zorgwekkende stoffen. Waterschappen worden geconfronteerd met de verspreiding hiervan. Deze verspreiding is een bedreiging voor goede kwaliteit van het oppervlakte-, grond- en drinkwater. De waterschappen pleiten daarom voor bronaanpak en een strenger toelatingsbeleid: voorkom dat zeer zorgwekkende stoffen in het water belanden – voorkom dweilen met de kraan open.
Totaalverbod
Uiteindelijk moet het doel zijn: de uitstoot van PFAS naar nul. De Nederlandse waterschappen pleiten daarom nadrukkelijk al langer voor een totaalverbod op PFAS. Op 7 februari heeft het Europees chemicaliënagentschap ECHA het voorstel voor het PFAS-verbod gepubliceerd. Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en Zweden, hebben samengewerkt aan dit voorstel. Dit leidt dan niet meteen tot een nul-lozing, omdat bestaande toepassingen nog wel in gebruik zijn. Juist voor deze stoffen zullen we oplossingen moeten vinden om te voorkomen dat deze in de natuur terecht komen. Uiteindelijk zal er door het verbod op PFAS geen PFAS meer bijkomen.
2023: Onderzoek naar verwijdering van PFAS uit afvalwater
Naast het brononderzoek voert STOWA een onderzoek uit naar het verwijderen van PFAS uit afvalwater. Zij onderzoeken een nieuwe zuiveringstechniek (DEX-filter) om microverontreinigingen te verwijderen, ook PFAS. Het onderzoek is onder andere op AWZI in Lelystad. De eerste resultaten van dit onderzoek zijn veelbelovend.
De microverontreinigingen (en PFAS) komen tijdens de regeneratie in een oplosmiddel terecht. Hoe dit het beste verwerkt kan worden, wordt in andere landelijke onderzoeken verder onderzocht. Omdat het erg moeilijk is om microverontreinigingen en PFAS af te breken, blijft het belangrijk dat er zo min mogelijk in het afvalwater komt. Aanpak bij de bron is daarom noodzakelijk.
Bronaanpak
Zolang PFAS wettelijk gebruikt mag worden, blijft de aanpak van de bronnen nodig. Waterschap Zuiderzeeland kan vergunningen voor het lozen op het oppervlaktewater verlenen. Voor lozingen op de riolering geeft het waterschap advies aan het zogenaamde Wabo bevoegd gezag, oftewel de gemeente of provincie. Voor onderzoek naar en de aanpak van de bron maakt het waterschap gebruik van de mogelijkheden die we bij vergunningverlening, watertoezicht en handhaving hebben. Landelijk is afgesproken dat vergunningen regelmatig worden bekeken en waar nodig geactualiseerd. Als blijkt dat zeer zorgwekkende stoffen worden gebruikt of vrijkomen bij bedrijfsprocessen, kunnen we vergunningen voor lozingen aanscherpen. Vanaf 1 januari 2024 geldt een wettelijke rapportageverplichting voor ZZS. Op dit punt worden de vergunningen al aangescherpt. Met toezicht en handhaving kan het waterschap controleren of bedrijven zich aan de vergunningsvoorwaarden houden. De omgevingsdienst (OFGV), gemeenten en de provincie maken ook gebruik van de mogelijkheden rond vergunningverlening, toezicht en handhaving.
