‘We komen er altijd uit met de ontvangstplicht voor baggerspecie’
Fruitteler Marcel van Jaarsveld kreeg te maken met de ontvangstplicht voor baggerspecie. Het viel hem uiteindelijk alles mee. Volgens opzichter Michel Sollie van Waterschap Zuiderzeeland komt dat doordat er meerdere opties zijn voor de uitvoering. “We proberen altijd mee te denken.”
“Nee, men is meestal niet enthousiast,” bekent Michel Sollie van het waterschap aan het begin van het interview. “We hebben regelmatig pittige discussies als we agrariërs vertellen dat ze baggerspecie moeten ontvangen. Bijvoorbeeld omdat men bang is voor problemen met certificeringen voor voedselveiligheid. Maar er zijn gelukkig meerdere manieren om het baggeren uit te voeren. En we komen er altijd uit.” Fruitteler Marcel van Jaarsveld uit Dronten kan dat beamen. In het najaar van 2018 was zijn boomgaard aan de beurt om baggerspecie te ontvangen. “Ik was ook niet enthousiast, moet ik eerlijk zeggen. Het is een noodzakelijk kwaad. Maar het waterschap helpt ons fruittelers ook altijd met water voor de nachtvorstbestrijding in het voorjaar en het tegengaan van zonnebrand in de zomer. Wij kunnen dan rekenen op genoeg water van goede kwaliteit. En in de periode van de nachtvorstbestrijding zijn ze zelfs ‘s nachts bereikbaar. Dus dan vind ik dat je elkaar ook de hand moet reiken. En ze denken constructief mee over de manier van baggeren.”
Boot met baggerspuit brengt uitkomst
Voor Marcel was het al de derde keer dat hij aan de beurt was voor het ontvangen van baggerspecie. Bij een vorige keer had hij zelfs de windhaag langs de Ansjovistocht en drie rijen fruitbomen gerooid, om plaats te maken voor de werkstrook van de rupskraan en de baggerspecie. Van Jaarsveld: “Toen kwam dat toevallig uit, omdat de appelbomen aan vervanging toe waren maar dat is niet elke keer zo. Daarom was ik de laatste keer ook blij met de oplossing van de boot met baggerspuit.” Michel licht dat graag toe: “Als we baggeren langs weiland of akkerland, gebeurt dat meestal met een rupskraan met lange giek. De machinist verspreidt de baggerspecie dan over een breedte van ongeveer 15 meter. Maar bij een boomgaard heb je geen ruimte voor een kraan. Daarom hebben we bij Marcel gebaggerd met een boot met baggerspuit. Dat is een methode die in veenweidegebieden al veel vaker wordt toegepast. In Flevoland hebben wij daar heel weinig ervaring mee, dus het was een experiment voor beide partijen. Bij die methode zuigt een grote pomp de bagger van de bodem van de watergang en verspreidt dit met een soort brandweerspuit over een strook van 30 meter. Je krijgt dan een dun laagje bagger op een bredere strook landbouwgrond. Dat droogt sneller in en ligt egaler verspreid, waardoor agrariërs er in de praktijk weinig last van ondervinden.”
Volgens Van Jaarsveld klopt dat wel. “Je kunt dat in een boomgaard doen als de bomen in rust zijn. En je moet er de eerste week niet gaan kijken”, lacht hij. “Maar de hinder is inderdaad beperkt. Het laagje bagger droogt snel in en het gras groeit er zo weer doorheen. Ik heb ook geen negatieve effecten op mijn appelbomen gezien. Wel heb je in het begin wat meer onkruid. En omdat bagger een iets lagere pH heeft, zie je ook wel eens andere onkruiden verschijnen dan je gewend bent. Maar die raak je na verloop van tijd wel weer kwijt.” Om te zorgen dat de baggerboot breed genoeg kon spuiten over de boomgaard, heeft Van Jaarsveld wel de windhaag langs de Ansjovistocht iets korter gesnoeid (tot 1,6 meter hoogte), dan hij gewend was.
Waarom baggeren?
Naast het op peil houden van de doorstroomcapaciteit van een watergang, zijn er nog een paar redenen om regelmatig te baggeren. Een dikke baggerlaag leidt vanwege de afbraakprocessen van organische stoffen tot een afname van zuurstof in het water. Bij ondiep water is ook sprake van grotere temperatuurschommelingen. Het water warmt bijvoorbeeld sneller op in de zomer. De combinatie van weinig zuurstof en een hoge temperatuur heeft negatieve effecten op de planten en dieren in het water. Door te baggeren, verbeteren de leefomstandigheden (voldoende zuurstof en goede temperatuur) voor planten en dieren in het water. Ook draagt dit bij aan de soortenrijkdom. Het waterschap zorgt met baggeren dus ook voor schoon en gezond oppervlaktewater en levert daarmee een bijdrage aan de doelen van de Kaderrichtlijn Water.
Aanvaardbare oplossing
Terugblikkend zijn zowel de fruitteler als de opzichter goed te spreken over het verloop van de baggerwerkzaamheden en het verspreiden van de baggerspecie in de boomgaard van Van Jaarsveld. “De samenwerking met Van Jaarsveld verliep soepel en het resultaat was goed”, zegt Sollie tevreden. “En ik ben natuurlijk blij dat Marcel er ook een goed gevoel aan heeft overgehouden.” De fruitteler bevestigt dat hij de methode van de boot met baggerspuit een hele aanvaardbare oplossing vond. “Het is mij meegevallen en de volgende keer zou ik het weer op deze manier laten doen. Ik had ook een baggerdepot kunnen laten aanleggen maar dat moet je dan later ook weer zelf opruimen.”
Vechten om bagger
Van Jaarsvelds vader, die bij een deel van het interview aanwezig was, vertelt dat in de fruitstreek in de provincie Utrecht, waar hij vroeger een boomgaard had, spreekwoordelijk werd ‘gevochten’ om de ontvangst van de baggerspecie. Het bevat namelijk veel humus en mineralen en werd gezien als een prima meststof voor de fruitbomen.
Over de ontvangstplicht en de uitvoering van het baggeren
De ontvangstplicht voor baggerspecie* is wettelijk vastgelegd en geldt in landelijk gebied voor alle percelen, die grenzen aan tochten en vaarten. Alleen wanneer de baggerspecie verontreinigd is, wordt het afgevoerd en niet op het aangrenzende perceel gedeponeerd. Het waterschap bepaalt dat aan de hand van de Waterbodemkwaliteitskaart, die met steekproefmonsters up-to-date wordt gehouden. De meest gangbare manier van baggeren is met een rupskraan met lange giek, zoals beschreven in het interview. Desgewenst kan de baggerstrook smaller dan 15 meter worden gemaakt, maar de baggerlaag wordt dan wel dikker, waardoor het indrogen langer duurt en kilveren na die tijd nodig is. Bij de methode met een baggerboot is het ook mogelijk om de baggerspecie via een persleiding af te voeren naar een baggerdepot elders op het perceel. De grondgebruiker moet dit dan later zelf opruimen en krijgt daar geen vergoeding voor. Het is eveneens toegestaan om met de grondgebruiker aan de overkant van de tocht of vaart overeen te komen dat hij/zij de baggerspecie ontvangt.
* Baggerspecie: Een vloeibaar mengsel van grond en water dat vrijkomt bij het baggeren van watergangen. In Flevoland gaat het voornamelijk om tochten en vaarten.
Fruitteler Marcel van Jaarsveld:
‘Je moet er de eerste week niet gaan kijken, maar de hinder is inderdaad beperkt.’
Onderhoud watergangen door het waterschap
Waterschap Zuiderzeeland hanteert een 7-jarige cyclus voor het onderhoud aan tochten en vaarten. Onderhoud omvat niet alleen het baggeren, maar ook het in conditie houden of vernieuwen van duikers, beschoeiingen, stuwen, hevels, inlaatwerken, aflaatwerken, bootinlaten en pompen. Twee jaar voordat een tocht of vaart aan de beurt is, voert het waterschap een inspectie uit. Daarbij wordt ook de dikte van de baggerspecielaag gemeten, om zo de noodzaak en omvang van het benodigde baggerwerk te bepalen. Het jaar voorafgaand aan de uitvoering van de werkzaamheden informeert het waterschap de aangelanden (veelal agrariërs) per brief over de geplande werkzaamheden, zodat telers er rekening mee kunnen houden in hun bouwplan en bij de planning van werkzaamheden. Als er op een kavel een specifieke klus moet gebeuren, bijvoorbeeld baggeren of vervangen van een duiker, dan neemt het waterschap persoonlijk contact op met de betreffende grondgebruiker.
Het waterschap streeft ernaar om zowel het baggeren als het onderhoud aan beschoeiingen en duikers uit te voeren in de periode tussen de bouwvak en de Kerstdagen. “In onze planning proberen we zo veel mogelijk mee te denken met de agrariërs”, vertelt opzichter Michel Sollie. “Het lukt weliswaar niet altijd, maar we proberen zo goed mogelijk rekening te houden met hun werkzaamheden en hun wensen.”