Watervisie: een uitnodiging voor gesprek

Biodiversiteit is de verscheidenheid aan planten, dieren, micro-organismen en schimmels, de levensgemeenschappen die zij vormen en de ecosystemen waarin zij leven. Biodiversiteit is er niet alleen in natuurgebieden. Veel dier- en plantensoorten leven in steden, dorpen en in het agrarisch gebied. Door menselijk toedoen wordt de biodiversiteit echter bedreigd, al zijn er ook soorten waar het juist goed mee gaat. Zo zijn de populaties van zoetwaterfauna (vissen, broedvogels, amfibieën, vlinders, etc.) het laatste decennium stabiel, na een lange periode van afname. Dit komt onder meer doordat de waterkwaliteit is verbeterd, een gevolg van nationaal en internationaal milieubeleid zoals de Kaderrichtlijn Water. Toch gaat de verbetering langzaam en is de waterkwaliteit nog altijd niet voldoende. Ook de Nederlandse natuur op land staat er niet goed voor: diverse vogel-, vlinder- en reptielen- soorten die vroeger algemeen voorkwamen, zijn tegenwoordig zeldzaam. Recent onderzoek laat zien dat het verlies aan insectenrijkdom parallel loopt met het verlies aan boerenlandvogels (insecteneters). Oorzaken zijn onder andere verstedelijking en versnippering (landschapsfragmentatie)en stikstofemissies. In de vorige eeuw aangelegde agrarische polders, zoals de Flevopolders, kennen specifieke problemen: homogeen beheer, bodemverdichting, bodemdaling en het gebruik van schadelijke gewasbeschermingsmiddelen. En er zijn nieuwe bedreigingen, zoals klimaatverandering en de invasie van soorten die hier niet thuishoren (exoten). Het waterschap werkt mee aan het herstellen en vergroten van de biodiversiteit op haar terreinen in het landelijk en stedelijk gebied.

Ooit zijn de polders aangelegd als landbouwgebied, hoofdzakelijk bedoeld om voedsel te produceren. De agrarische sector van Flevoland behoort tot de productiefste ter wereld. Deze efficiënte werkwijze heeft soms wel geleid tot bodemdegradatie en tot afname van de biodiversiteit. Door bodemdaling en klimaatverandering zal de landbouwgrond in sommige delen van het gebied in de toekomst natter zijn, wat de gebruiksmogelijkheden belemmert. Daarnaast is er ruimte nodig voor woningen, infrastructuur en het opwekken van duurzame energie. Door deze ontwikkelingen zal het huidige areaal landbouwgronden in Flevoland in de periode tot 2040 afnemen met circa 10%.

De bevolking blijft groeien en huishoudens worden kleiner. Daardoor zijn er de komende jaren veel nieuwe woningen nodig. Om de woningnood te verkleinen krijgt Nederland er de komende tien jaar een miljoen woningen bij. Ook voor ons gebied ligt er een flinke opgave, als onderdeel van de metropoolregio Amsterdam en de stedelijke regio Zwolle. Tot 2050 worden in de drie Flevopolders 90.000-115.000 woningen gebouwd. Almere wordt misschien wel de vijfde stad van Nederland, direct na Utrecht. Dit zal leiden tot een toenemende druk op de toch al schaarse ruimte. Niet alleen door de woningbouwopgave, maar ook door de groeiende mobiliteitsbehoefte en doordat er meer ruimte nodig is voor bedrijvigheid en recreatie. Bij nieuwbouw binnen de bestaande kernen (verdichting) en erbuiten (stedelijke uitbreiding) zijn aanpassingen nodig in verband met bodemdaling en toenemende wateroverlast, zodat de publieke ruimte leefbaar blijft. Door de groei van de bevolking neemt de drinkwatervraag toe en wordt er meer afvalwater geproduceerd. Dit vraagt om een uitbreiding van de capaciteit om afvalwater te zuiveren. Door de stapeling van opgaven is de ruimtelijke dynamiek plaatselijk extra groot. Zo is er bij de kust van Lelystad niet alleen behoefte aan een mix van wonen en bedrijvigheid, maar ook aan een leefbare en duurzame openbare ruimte. Daarvoor zijn ook de belevingswaarde en toegankelijkheid van water van belang: langs en op vaarten en tochten is het aantrekkelijk om te varen, vissen, wandelen en fietsen. En ons watererfgoed is een belangrijk onderdeel van het verhaal over het ontstaan van ons gebied.

Digitalisering verandert onze maatschappij ingrijpend en is tegelijkertijd essentieel om de maatschappij draaiende te houden. Tijdens de coronacrisis heeft de digitale transformatie een enorme vlucht genomen. Digitale technologieën bleken van cruciaal belang voor de economie en het sociale leven. Naar verwachting zijn veel veranderingen – denk aan video-vergaderen en onderwijs op afstand – van blijvende aard. De digitale dienstverlening van bedrijven en overheden ontwikkelt zich daarnaast voortdurend; digitale systemen worden ‘intelligenter’ en het gebruik van monitoringtechnologieën neemt toe. Als neveneffect van deze (versnelde) digitale transformatie neemt de (stedelijke) mobiliteit mogelijk af, terwijl de behoefte aan (duurzame) digitale infrastructuur juist sterk groeit. Dit kan grote gevolgen hebben voor de ruimtelijke inrichting. Het waterschap investeert in het breder toegankelijk maken van informatie, het verbeteren van de digitale dienstverlening en de datakwaliteit, en in digitale dataverwerking en -analyse.

Om klimaatverandering tegen te gaan moet de energievoorziening in 2050 bijna helemaal duurzaam en CO2-neutraal zijn. Om dit te bereiken is er ruimte nodig voor hernieuwbare energiebronnen zoals wind en zon. Van alle provincies wekt Flevoland nu al de meeste windenergie op: 1.200 megawatt, zo’n 20% van het landelijke totaal. Tot 2030 wil Flevoland opschalen naar een duurzame elektriciteitsproductie met 1.700 megawatt wind en 1 gigawattpiek zon. Het zuiveren van afvalwater en het uitpompen van overtollig water door de gemalen kost veel energie. Het waterschap gebruikt zoveel mogelijk groene energie en blijft de mogelijkheden verkennen om het energieverbruik verder te verminderen, en daarmee de CO2-voetafdruk te verminderen.